Kolory w liturgii

Kolory od zawsze odgrywały w życiu ludzi ważną rolę. Odpowiedni dobór kolorów widoczny na naszych ubraniach mówi o naszym guście lub jego braku. W pomieszczeniach malujemy ściany kolorami, które dają nastrój spokoju, wspomagają odpoczynek, zwiększają poczucie bezpieczeństwa. Każdy z nas ma swój ulubiony kolor. Kolory pomagają nam przeżywać różne tajemnice. W różnych kulturach mogą mieć różną wymowę, jednak są to wyjątkowe sytuacje. Z reguły kolor czarny uznawany jest za wyraz straty, smutku i stosowany przy ceremoniach pogrzebu, a kolor biały za oznakę niewinności i panna młoda zawsze przywdziewa suknię tej barwy.

W liturgii od samego początku istnienia chrześcijaństwa kolor szat liturgicznych miał znaczenie. Podkreślał charakter dania i wymowę świąt. Kanon kolorów liturgicznych został określony w oparciu o wymowę symboliczną obowiązującą w większości państw europejskich i kształtował się przez wieki. Po raz pierwszy został skatalogowany i opisany przez papieża Innocentego III (zm. 1216 r.). Wcześniej istniały nieznacznie różniące się między sobą tradycje lokalne. Papież Innocenty III opisał siedem kolorów szat liturgicznych i każdej przypisał jedną cnotę: czarny - pokora, biały - czystość, żółty - mądrość, zielony - wiara, niebieski - nadzieja, czerwony - miłość, szary - dyskrecja. Św. Jan od Krzyża zasugerował zmianę znaczenia koloru zielonego na symbol nadziei, co zostało zaakceptowane przez Kościół i do dziś obowiązuje.

Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego zawiera opis kolorów liturgicznych z ich symboliką dziś obowiązującą oraz wskazuje czas, w jakim dany kolor może być w liturgii użyty.

Kolor biały - wskazuje w liturgii na światłość, czystość, niewinność, radość i świąteczny nastrój. Oznacza rozpoczęcie nowego życia. Był od początku chrześcijaństwa uważany za kolor uprzywilejowany w liturgii, wyrażał prawdę, tę ontyczną, jak i prawdę w relacji człowieka z Bogiem. Kolor biały jest używany w Mszach okresu wielkanocnego i Bożego Narodzenia, w święta i wspomnienia Chrystusa Pana (prócz tych, które dotyczą Jego Męki), w święta i wspomnienia Matki Bożej, Aniołów, Świętych, którzy nie byli męczennikami, w uroczystość Wszystkich Świętych (1 listopada), św. Jana Chrzciciela (24 czerwca), św. Jana Ewangelisty (27 grudnia), Katedry św. Piotra (22 lutego) oraz Nawrócenia św. Pawła (25 stycznia).

Niebieski - często stosowany zamiast koloru białego w święta i uroczystości Maryjne. Uważany jest za kolor niebiański, niematerialny. Kolor był przeznaczony w początkach chrześcijaństwa dla Matki Bożej ze względu na to, że materiał niebieski był szalenie drogi, cena była porównywalna do złota. Wynikało to z faktu, że niebieski barwnik był pozyskiwany z kamienia o głębokim niebieskim kolorze, tzw. lapis lazuli. Skałę mielono i mieszano z olejem. Uzyskiwano w ten sposób piękny barwnik, na który stać było nielicznych.

Zielony - symbol nadziei, ukojenia, świeżości, odrodzenia. Jest najczęściej używanym kolorem w liturgii - stosuje się go w niedziele i dni powszednie w ciągu całego roku w okresie zwykłym.

Czerwony - oznacza walkę i krew przelaną za wiarę (miłość czynna), wskazuje na Miłość Boga. Kolor czerwony jest również symbolem ognia, ognistych języków, pod postacią których Duch Święty zstąpił na zebranych w Wieczerniku uczniów Chrystusa. Szaty czerwone kapłan ubiera na uroczystość Zesłania Ducha Świętego, uroczystości i święta Pańskie związane z Męką Chrystusa oraz na obchody związane ze wspomnieniem Świętych Męczenników.

Czarny - wskazuje na bezradność, kruchość, nicość człowieka, śmierć, żałobę, smutek i pokutę. Może być używany podczas Mszy w dniu wspomnienia wszystkich zmarłych wiernych (2 listopada) oraz podczas Mszy żałobnych podczas pogrzebów dorosłych. Coraz częściej jednak w dzisiejszych czasach jest zastępowany kolorem fioletowym.

Fioletowy - kolor pokuty, skruchy, żałoby, umartwienia, modlitewnego oczekiwania. Jest używany w czasie Adwentu i Wielkiego Postu i - jak powiedzieliśmy, zastępuje kolor czarny.

Różowy - symbolizuje radość chrześcijan z bliskości Pana i przerywa czas pokutnego modlitewnego oczekiwania. Jest używany tylko dwa razy w roku: w czwartą niedzielę Wielkiego Postu (Laetare) oraz w trzecią niedzielę Adwentu (Gaudete).

Złoty i srebrny - kolory te nie pojawiają się w kanonie kolorów liturgicznych, jednak w dekrecie Decreta Authentica z 1900 roku papież Leon XIII zezwolił, aby szaty wykonane z prawdziwego złota (więc nie pozłacane) oraz srebra mogły zastąpić czerwień, biel lub zieleń w ważne uroczystości, gdy zachodzi taka potrzeba i obchody są bardzo uroczyste. Stosuje się je jednak bardzo rzadko. Nigdy jednak nie wolno kolorem złotym ani srebrnym zastępować koloru czarnego lub fioletowego.